'Aan de slag met de legpuzzel van het leven'

Dossier 4 en 5 mei

'Aan de slag met de legpuzzel van het leven'

‘De wond is het gevolg van iets dat eerder is geweest’, zegt Joke van Bokkem over de tweede generatie oorlogsslachtoffers. Joke is als klinisch psycholoog en psychotherapeut verbonden aan ARQ Centrum’45. Ze behandelt mensen die door de oorlog getroffen zijn én de generaties daarna. ‘Mensen kunnen door dingen die ze niet zelf hebben meegemaakt kampen met ernstige psychische klachten.’

‘Wanneer een ouder zijn of haar oorlogservaring niet verwerkt heeft, kan dit doorwerken in de kinderen. Uit onderzoek blijkt dat stress genetisch wordt doorgegeven. Daarnaast voelen kinderen op jonge leeftijd dat er iets niet klopt, al kan hun kinderbrein de gevoelens niet verbinden met de feiten.

Verteld of verzwegen

Dat niet kunnen plaatsen heeft grote gevolgen. Ze gaan zichzelf bijvoorbeeld wegcijferen of juist overschreeuwen, voor hun eigen emoties is geen ruimte. In het latere leven kan dit leiden tot gevoeligheid voor stress, drukte, geluid of moeite met verbinden in relaties of om zelf ruimte in te nemen. Ook is er veel schuldgevoel en schaamte. Mensen kunnen dus door dingen die ze niet zelf hebben meegemaakt kampen met ernstige psychische klachten als paniek, angst en depressie. Klachten kunnen ook pas later naar voren komen, bijvoorbeeld na het zien van een programma op tv of na het pensioen. Vaak kunnen mensen de feiten niet plaatsen, omdat het niet gaat over een eigen ervaring, maar om iets dat eerder gebeurd is. Dat vroeger tot in detail verteld is of waarover juist altijd gezwegen is.

Het eigen verhaal delen

De stap naar hulp is groot, maar je bent nooit te oud om onder ogen te zien wat er in jezelf leeft. Wie hulp zoekt, gaat aan de slag met de legpuzzel van het eigen leven. Je leert spanning en emoties plaatsen en kunt de feiten zelf loslaten. Een reactie die ik vaak hoor is: “Ik weet nu wie ik ben.” Dat geeft meer ruimte om betekenis en invulling te geven aan het eigen leven. Hulp zoeken kan ook een brug zijn om het eigen verhaal met kinderen of kleinkinderen te gaan delen.’