'De oorlog heeft mijn levensloop bepaald'

Dossier 4 en 5 mei

'De oorlog heeft mijn levensloop bepaald'

‘Wat in voormalig Nederlands-Indië is gebeurd, moet verteld worden’, zegt Tomas Verwer (86). Hij zat als kleine jongen met zijn moeder in twee Jappenkampen.

‘Mijn vader verbouwde thee en kinastruiken op Java. Na de Japanse inval in maart 1942 moest hij in krijgsgevangenschap en kwam ik samen met mijn moeder in een kamp terecht. Eerst in Bandoeng Kareës, later in Tjideng. Ik herinner me het uren in de zon staan, het brood glazig als behangselplak. Mijn moeder heeft me in het kamp van veel moeilijke dingen weggehouden. Maar ik zie nog hoe de commandant de gaarkeuken én de daarin werkende vrouwen in elkaar sloeg.

Berooid en broodmager

Mijn vader zag ik terug na de Japanse capitulatie. Ik dacht: met wie staat mijn moeder nou te praten? Ze zei: “Dit is pappie.” In januari 1946 keerden we per boot terug naar Nederland. We kwamen berooid aan bij mijn grootouders. Ik was broodmager, mijn vader was door een tekort aan voeding bijna blind. Toen mijn vader overleed, was ik twintig. Ik heb mijn studie medicijnen opgegeven om geld in te brengen voor het gezin. Ik heb geen trauma, maar de oorlog heeft wel mijn levensloop en levensmotto bepaald: me voegen naar wat op je pad komt en daarnaar handelen.

Schaduw van een mens

Toen mijn moeder overleed, was ik al met pensioen. Ik kreeg een doos met Indische dingen, waaronder de identiteitspapieren en het bordje “blind” van mijn vader. Vanaf dat moment liet mijn persoonlijke verhaal me niet meer los. Vooral over mijn vader wist ik bijna niets, want thuis werd niet over de oorlog gesproken. Door veel te lezen heb ik achterhaald wat er gebeurd is. Nu vertel ik erover op scholen. In 2004 mocht ik naar Japan, in het kader van de Japanse ereschulden. In Hiroshima ben ik in het Vredespark door het lint gegaan. In het marmer stond de schaduw van een mens, door de lichtflits van de atoombom. Al die dode mensen. Als die bom niet was gevallen, was ik er zelf niet meer geweest.’