Hoe maken we de zorg toekomstbestendig?

Er zijn de komende jaren steeds meer mensen die zorg nodig hebben, maar het aantal medewerkers in de zorg kan niet meer groeien. Hoe gaan we dat oplossen zonder de kwaliteit uit het oog te verliezen? Dat staat in het Generiek Kompas (zie kader). Wijkverpleegkundige Olga van der Poel was betrokken bij de totstandkoming en legt uit waar het om draait.

Nog maar tien jaar geleden kwam wijkverpleegkundige Olga van der Poel soms wel vier keer per dag bij een bepaalde cliënt. Voor het toedienen van medicatie of oogdruppels. "Natuurlijk waren die mensen uitzonderingen, maar in de huidige ouderenzorg is het simpelweg niet meer mogelijk om zo vaak te komen", zegt Olga. Als voorzitter van de afdeling Wijkverpleegkundigen van V&VN (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland) was ze nauw betrokken bij de totstandkoming van het kompas. "Er komen steeds meer ouderen bij, terwijl er grote personeelstekorten zijn. In het Generiek Kompas staat beschreven hoe de zorg toch toekomstbestendig kan zijn."

Zorg al efficiënter

Het is geen totaal nieuw plan, weet ze. Veel zaken zijn al eerder ingezet om de zorg efficiënter te maken. "Vroeger moesten wij vaak helpen bij het druppelen van ogen, maar nu zijn er hulpmiddelen waardoor mensen dat zelf kunnen blijven doen. En voor medicatie bestaat er Medido, een automatische medicijndispenser waarmee je vrij simpel de juiste medicijnen op de goede tijden in kunt nemen. Efficiëntie vinden veel mensen een vies woord, maar een oudere wil meestal echt niet dat de wijkverpleegkundige steeds langskomt."

Liever zelf doen

De ontwikkelingen op het gebied van hulpmiddelen leveren vaak meer vrijheid op. Zo moesten mensen vroeger altijd ingezwachteld worden door Olga of haar collega’s. "Nu bestaan er zwachtels met klittenband. Het bevestigen daarvan moet je iemand wel aanleren, maar daarna kan de cliënt het overnemen. Wanneer twee benen ingezwachteld zijn, is iedere dag douchen wel een vereiste. Veel mensen vinden het fijn om zelf te bepalen wanneer ze dat doen."

Robots waardevol

Ook de komst van robots in de zorg ziet de wijkverpleegkundige vooral als iets positiefs. "Er zijn robots die mensen helpen met opstaan. Of die goedemorgen zeggen, vertellen welke dag het is en wat er op de planning staat. Vooral voor mensen met dementie kan dat waardevol zijn, waardoor iemand misschien langer thuis kan wonen." Wanneer de ziekte van Alzheimer vordert, is het zelfs mogelijk om sensoren in het huis te plaatsen. "Dit geldt vooral voor alleenwonende mensen met dementie die, vaak samen met hun familie, kiezen voor het vpt (volledig pakket thuis) en een Wlz-indicatie (Wet langdurige zorg, red.) hebben. Die sensoren brengen hun leefpatroon in kaart. Op een gegeven moment kun je dan veranderingen zien, bijvoorbeeld dat iemand steeds langer op bed ligt. Dat is een indicatie om langs te gaan."

Goed gesprek

Een grote verbetering is volgens Olga van der Poel de nadruk in het kompas op het goede gesprek dat eerst gevoerd moet worden. "Sommige huisartsen schrijven nog steeds voor hoeveel zorg er nodig is. Maar liever voeren wij als wijkverpleegkundigen eerst een uitgebreid gesprek om te bespreken hoe de hulp opgevangen kan worden. Wat wil de cliënt zelf en hoe kunnen hulpmiddelen, technische oplossingen of naasten helpen? Zodat wij als wijkverpleegkundigen worden ingezet op de momenten dat het echt nodig is."

De groep mensen die zorg nodig heeft, wordt de komende jaren groter, maar het aantal medewerkers in de zorg kan eigenlijk niet groeien.

Het Generiek Kompas is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen zorgaanbieders, beroepsgroepen, zorgkantoren, zorgverzekeraars en cliëntenvertegenwoordigers, waaronder ANBO-PCOB. Samen proberen ze antwoord te geven op de vraag: hoe kun je zorg efficiënter inrichten én de kwaliteit van bestaan voor deze groep tegelijk verbeteren?

In het kompas staan vier uitgangspunten. Essentieel is een open gesprek tussen cliënt, naasten en zorgprofessionals, respect voor de oudere en zijn wensen, waar mogelijk moet er samenwerking zijn met de betrokkenen en meer aandacht voor de expertise van zorgprofessionals en hun professionele ontwikkeling.