De zorg en technologie, hoe gaat dat nou samen zonder dat de zorg ‘koud’ wordt? ‘Slim met een hart’ is het antwoord van specialist ouderengeneeskunde Leonoor van Dam van Isselt. Zij doet onderzoek naar geriatrische revalidatie, specifiek naar het gebruik van technologie. “Technologie moet je slim combineren met face-to-face zorg. Zo wordt de zorg beter, efficiënter en wordt het geen ‘koude zorg’.”
Tekst Marije Remmelink
Geriatrie is een specialisme gericht op ouderen en revalidatie is een medische term die herstel betekent. Is geriatrische revalidatie dan revalidatie voor ouderen? Zo simpel is het niet, legt Van Dam van Isselt uit. Als specialist ouderengeneeskunde in de geriatrische revalidatie is zij associate professor bij het Universitair Netwerk voor de Care-sector, Zuid-Holland (UNC-ZH) in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). “Geriatrische revalidatie is revalidatie voor kwetsbare ouderen. Met als doel om ze te helpen terug te keren naar de thuissituatie. Zodat ze zo goed mogelijk en zo lang mogelijk zelfstandig kunnen leven en wonen en ook weer kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven.” Geriatrische revalidatie is een belangrijke schakel tussen klinische zorg en langer thuis blijven wonen; het kan voorkomen dat mensen opgenomen moeten worden in een verpleeghuis of ziekenhuis.
In Nederland vindt geriatrische revalidatie nu nog vaak plaats op revalidatieafdelingen in verpleeghuizen. Maar steeds vaker zijn er aparte revalidatiecentra, iets waarvoor Van Dam van Isselt pleit: “Een verpleeghuis is heel erg gericht op wonen en welzijn, terwijl het revalidatie-klimaat juist focust op behandeling, herstel en teruggaan naar huis. Het is tijdelijke zorg. Dat is een andere vorm van zorg, die bijvoorbeeld ook andere dingen vraagt van de inrichting van een gebouw.”
Geriatrische revalidatie is niet voor alle ouderen die opgenomen zijn geweest in het ziekenhuis. Van Dam van Isselt stelt dat je ‘kwetsbaar’ bent als je een verhoogd risico hebt op negatieve uitkomsten, zoals zorgafhankelijk blijven of overlijden. Bijvoorbeeld als je meerdere chronische aandoeningen hebt die elkaar negatief kunnen beïnvloeden, zoals hartfalen, de ziekte van Parkinson en diabetes. Dat noemen we complexe multimorbiditeit. “Als je dat hebt, en dan ook nog je heup breekt, dan raken die andere aandoeningen vaak ook verstoord en kan je niet thuis revalideren, dan ga je naar ons. In geriatrische revalidatie speelt dus niet alleen leeftijd een rol, maar ook de mate van kwetsbaarheid.”
Geriatrische revalidatie is een multidisciplinaire behandeling: er vinden verschillende behandelingen tegelijkertijd en in afstemming met elkaar plaats. Bijvoorbeeld fysiotherapie, ergotherapie, logopedie en voedingsadvies en de begeleiding van een psycholoog. Bij iedereen die binnenkomt wordt gekeken naar wat een passende multidisciplinaire behandeling voor die persoon is. Dat wordt bepaald aan de hand van de revalidatiedoelen en hoeveel training iemand aankan. Dat laatste wordt belastbaarheid genoemd. Van Dam van Isselt: “Mensen met een chronische aandoening leren we ook zelfmanagement: hoe ze kunnen voorkomen dat ze weer een terugval krijgen en moeten worden (her)opgenomen in het ziekenhuis? Dus hoe zorg je goed voor jezelf, beweeg je voldoende en neem je op tijd je medicijnen in. En wat kun je doen als je voelt dat je aandoening begint op te spelen. Omdat er veel tegelijkertijd speelt, is dit behoorlijk complex. Meestal is het zoeken naar hoe je alles goed op elkaar afstemt. Maar het lukt verrassend vaak: zo’n tachtig procent van de revalidanten gaat weer naar huis.”
De grootste groep patiënten moet herstellen van een botbreuk als gevolg van een val. Zoals een gebroken heup, bovenarm of enkel, maar ook wervelinzakkingen als gevolg van een val. Herstel na een beroerte komt ook vaak voor. En daarnaast heb je mensen met een ernstige COPD-opvlamming, hartfalen en de ziekte van Parkinson, en mensen die herstellen van grote operaties of die langdurig in het ziekenhuis hebben gelegen. Ook is er een groeiende groep oncologische revalidatie. We worden natuurlijk allemaal een keer oud. Een deel van de algemene achteruitgang en kwetsbaarheid is niet te voorkomen. Maar een deel wel. “Zorg dat je in beweging blijft zodat je kracht, conditie en balans niet te veel achteruit gaan en eet en drink gezond”, adviseert Van Dam van Isselt.
In haar onderzoeken richt Van Dam van Isselt zich specifiek op het thema technologie. Daarbij staat centraal hoe ze in de geriatrische revalidatie slim gebruik kunnen maken van technologische middelen om zowel de behandelingen beter te maken als de klinische bedden en het personeel zo efficiënt mogelijk in te zetten. “Slimmer betekent: gebruikmaken van technologie. Het betekent meer thuis. Maar technologie moet je wel combineren met face-to-face zorg, anders wordt het ‘koude zorg’. We gaan dus voor slim met een hart. Gebruikmaken van technologie is nog een hele uitdaging, want we moeten het echt gaan omarmen en gaan zien als het nieuwe normaal.
Van revalidanten krijgen we niet van iedereen, maar wel verrassend vaak positieve reacties. Dat komt omdat ze ervaren dat het ze helpt bij hun herstel. We kunnen bijvoorbeeld gebruikmaken van bewegingssensoren, die beweegactiviteit en inactiviteit goed in beeld kunnen brengen. Dat geeft inzicht en je kan zo ontdekken dat als je op een bepaald moment in de ochtend teveel of te weinig hebt gedaan, je later op de dag pijn krijgt. Revalidanten krijgen zo een goed beeld van hoeveel ze daadwerkelijk bewegen. Ook maken we steeds vaker gebruik van trainings-apps, waardoor revalidanten meer en zelfstandiger kunnen oefenen. Hierdoor herstellen ze sneller en beter.”
Professionals zijn soms minder enthousiast, concludeert Van Dam van Isselt. “Het schort soms aan digitale vaardigheden en we zijn het ook nog niet gewend. Het vergt oefening en is ook een totaal andere manier van werken. Je zoekt eigenlijk naar een herontwerp van de behandeling die je aanbiedt. Daarbij moet je je afvragen welk deel van de behandeling je kan invullen met technologie en van welk deel het essentieel is dat het face-to-face blijft. Professionals zijn soms huiverig dat straks alles achter een scherm terechtkomt. Dat is inderdaad geen leuk toekomstbeeld, gelukkig gaat het er ook niet zo uitzien. Ik heb er vertrouwen in dat we straks weten hoe we technologie slim kunnen inzetten om geriatrische revalidatie te verbeteren.
Dit artikel is de vierde in een reeks over de Nederlandse gezondheidszorg. Met deze reeks willen we u graag informeren en u bewust maken van het belang van goede voorbereiding op toekomstige zorg. Zodat wanneer dat nodig is, u belangrijke beslissingen op basis van de juiste informatie kunt maken.
Nog te verschijnen artikelen:
Direct naar
Lidmaatschap
Ledenservice
Advieslijn
Magazine
