Onderzoeksresultaten van Seniorvriendelijke gemeente

Voor het onderzoek naar seniorvriendelijke gemeenten zijn meer dan 7400 ouderen online naar hun mening gevraagd. De deelnemers kwamen uit het Nationaal Seniorenpanel, waren leden en niet-leden van ANBO-PCOB en lezers van het magazine OuderenWijzer. De vragenlijst werd ontwikkeld met De Haagse Hogeschool en ANBO-PCOB, en richtte zich op zowel de fysieke als de sociale aspecten van seniorvriendelijk wonen. Door een weging op leeftijd, geslacht en stedelijkheidsgraad kunnen betrouwbare uitspraken worden gedaan over ouderen in Nederland. De onderzoeksresultaten zijn dan ook representatief voor alle 65-plussers in ons land. Wel goed om te beseffen: ouderen vormen een heel heterogene groep. Zoveel mensen, zoveel meningen, en dat gaat zeker ook op voor 65-plussers. Dus als een uitkomst in dit onderzoek bijvoorbeeld uitwijst dat ouderen gemiddeld genomen redelijk tevreden zijn over sociale en medische voorzieningen, neemt dat niet weg dat er ook een grote groep ouderen is (ruim 25%) die hier niet echt tevreden mee is. En dit zijn juist vaak de ouderen die het meest op deze voorzieningen zijn aangewezen.

1. Toegankelijkheid eigen woning

Begane grond of niet, gelijkvloers of juist verdiepingen: voor ouderen is de toegankelijkheid van de eigen woning echt een punt van aandacht. Mooi nieuws dus dat ouderen de toegankelijkheid van hun eigen woning overwegend positief beoordelen: 94% vindt dat de woning goed toegankelijk is voor zichzelf, 89% zegt dat dit ook geldt voor bezoekers. Wel verwacht 44% aanpassingen nodig te hebben bij een toenemende zorgbehoefte. En dat is dan weer een aandachtspunt voor de gemeenten!

2. Deelnemen en ontmoeten

Als gevraagd wordt naar de mogelijkheid om deel te nemen aan activiteiten in de eigen gemeente, is de helft van de ondervraagden tevreden, één op de drie is neutraal. In het algemeen nemen ouderen vooral incidenteel of maandelijks deel aan activiteiten. In de niet-stedelijke gebieden is de wekelijkse deelname het hoogst. Ongeveer 60% van de respondenten vindt dat er genoeg mogelijkheden zijn om anderen te ontmoeten. Zo’n 40% vindt dat dus niet of heeft geen mening.

3. Leeftijdsdiscriminatie

Bijna de helft van de ondervraagden voelt zich gewaardeerd door andere generaties. In de open antwoorden van dit onderzoek worden echter vaak ook schrijnende gevallen van leeftijdsdiscriminatie gemeld. Een deelnemer aan het onderzoek schrijft: ‘Ouderen worden in dit land vriendelijk gedoogd, maar tellen niet mee.’ En veel respondenten benadrukken nog actief en betrokken te zijn, maar desondanks met vooroordelen te worden geconfronteerd. En dat komt overeen met een eerder onderzoek van ANBO-PCOB: bijna één op de drie ouderen ervaart weleens discriminatie op basis van leeftijd.

4. Relatie met de gemeente

Twee derde van de ouderen vindt gemeentelijke informatie goed leesbaar, maar de begrijpelijkheid ervan scoort iets lager (59%). Wel valt op dat een flinke groep (33%) neutraal is over de begrijpelijkheid, en 8% zelfs negatief. De bereikbaarheid van (maatschappelijke) instanties voor vragen of afspraken is beslist voor verbetering vatbaar, zeker in sterk stedelijke gebieden. En slechts een minderheid voelt zich echt gehoord door de gemeente. Er is duidelijk behoefte aan meer inspraak. Al met al best wel wat werk aan de winkel voor gemeenten.

5. Zorg en welzijn

De meeste ouderen in Nederland zijn overwegend tevreden over het aanbod en de bereikbaarheid van zorg- en welzijnsvoorzieningen in hun buurt. Zo geeft ongeveer 50% aan het aanbod voldoende te vinden, en meer dan de helft kan deze voorzieningen makkelijk bereiken. Eén op de vier is echter niet tevreden over aanbod en bereikbaarheid. Ruim 65% van de ouderen voelt zich digitaal vaardig genoeg voor een online beeldgesprek met een zorg- of hulpverlener. Toch blijft de voorkeur voor contact zonder tussenkomst van technologie sterk aanwezig: een kleine 40% geeft de voorkeur aan een gesprek in persoon.

6. Toegankelijk van de leefomgeving

Hoe goed is de toegankelijkheid van winkels en (gemeentelijke) voorzieningen in de eigen leefomgeving voor mensen met een rollator of rolstoel? De bereikbaarheid van openbare gebouwen wordt over het algemeen goed gewaardeerd, maar de waardering voor de toegankelijkheid van de diverse voorzieningen verschilt per regio. In niet-stedelijke gebieden vindt 14% geen enkele voorziening goed bereikbaar. Voor het hele land geldt: de stoep wordt vaak een hindernisbaan genoemd, vol met geparkeerde fietsen, vuilcontainers, winkelboren, enzovoorts.

7. Openbaar vervoer

Gebruik van het ov verschilt sterk per regio. In zeer stedelijke gebieden gebruikt 30% het ov wekelijks of vaker. In niet-stedelijke gebieden is dit slechts 3%. Vaak genoemde reden: dienstregelingen sluiten niet goed aan op de behoeften. Kijken we naar niet-frequent gebruik: in de sterk verstedelijkte gebieden maakt zo’n 80% van de ouderen weleens gebruik van het ov of de regiotaxi, terwijl dat in niet-stedelijke gebieden slechts 14% is. Dit verschil wijst echt op serieuze bereikbaarheidsproblemen in de buitengebieden en dorpen.

8. Financiële draagkracht

De meerderheid van de mensen die aan dit onderzoek meededen, kan goed rondkomen. Maar in bepaalde groepen, zoals de groep ‘financieel kwetsbare senioren’, heeft bijna één op de drie juist moeite met het aan elkaar knopen van de eindjes. Voor deze 33% beïnvloedt dit ingrijpend hun deelname aan activiteiten en hun gebruik van voorzieningen.

Veiligheid is in dit onderzoek niet als apart onderwerp onderzocht, maar kwam wel aan bod. En die veiligheid is wel degelijk een zorg onder ouderen: 13% voelt zich weleens onveilig in de buurt; in stedelijke gebieden loopt dit op tot bijna 20%. In de open antwoorden worden hangjongeren, drugsgebruik, fatbikes, inbraken en een gebrek aan politie genoemd als oorzaken. Een van de respondenten schrijft: ‘Ik durf na zonsondergang niet meer naar buiten.’ Een ander: ‘Er is veel overlast van jongeren op scooters, ik voel me regelmatig opgejaagd.’ Dit laat zien dat ook het thema veiligheid aandacht verdient in gemeentelijk beleid. Veiligheid is immers essentieel voor het welzijn.