Digitalisering kan alleen slagen mét ouderen, niet zonder hen

De zorg staat voor een enorme uitdaging. Er zijn minder handen aan het bed, terwijl de vraag naar zorg alleen maar toeneemt. De oplossing? Anders organiseren én slim gebruikmaken van digitalisering. Maar één ding is zeker: technologie is nooit een doel op zich. Het is een middel om de zorg menselijk te houden. En dat lukt alleen als ouderen vanaf het begin meedoen, zo stellen Anneke Sipkens, directeur-bestuurder van ANBO-PCOB en ActiZ-voorzitter Anneke Westerlaken.

Beeldbellen of overleg per mail in plaats van dat ouderen of zorgverleners zich moeten verplaatsen. Slimme hulpmiddelen die medicijngebruik thuis makkelijker maken, zoals de medicijndispenser. Digitale dossiers die zorgprofessionals sneller laten samenwerken. Dit is geen toekomstmuziek: het gebeurt nú. Zonder digitalisering loopt de zorg vast.

Ouderen zijn actieve gebruikers

Ouderen worden steeds digivaardiger. Ze zijn de ervaringsdeskundigen, mantelzorgers, vrijwilligers en bovenal burgers met waardevolle inbreng. Juist hun perspectief moet het startpunt zijn: wat helpt écht, wat werkt in de praktijk, waar is persoonlijk contact onmisbaar? ‘Geef ouderen daarom de sleutel. Niet de systemen, niet de leveranciers, maar de mens’, benadrukken Sipkens en Westerlaken. ‘Zo zorgen we er ook voor dat ouderen beter mee kunnen blijven doen en dat hun waardevolle bijdrage aan de samenleving niet over het hoofd wordt gezien. Dat betekent luisteren, meedenken en samen bepalen wat werkt.’

Digitaal, tenzij

Het gaat erom dat we digitalisering niet alleen zien als een verlengstuk van de zorgketen, maar vooral om mensen zelf te ondersteunen in hun dagelijks leven. ‘Digitalisering is pas waardevol als het de zelfstandigheid van mensen vergroot’, aldus Sipkens. Digitale ondersteuning helpt ouderen om langer thuis te blijven wonen. Daarmee blijft de zorg beter beschikbaar op de momenten en plekken waar die écht nodig is. ‘Digitale hulpmiddelen zijn er dan ook niet om zorg te vervangen, maar om ouderen te ondersteunen bij hun eigen manier van leven’, aldus Westerlaken.

De gezamenlijke oproep van ActiZ en ANBO-PCOB is helder: digitalisering biedt enorme kansen, maar dan wel op één voorwaarde: dat ouderen actief betrokken zijn en persoonlijk contact nooit uit het oog wordt verloren. ‘Technologie moet ouderen niet begeleiden, maar andersom: ouderen zijn zelf leidend. Pas als de mens centraal staat en ouderen mede-eigenaar zijn van de keuzes, maken we echte vooruitgang’, aldus Sipkens.

De langdurige zorg staat al midden in die beweging die voor het hele zorgstelsel onvermijdelijk is: van ketenzorg vanuit de zorgaanbieder naar gezondheidsnetwerken om de cliënt heen georganiseerd, van ziektebestrijding naar gezondheidsbevordering en van centrale regie naar decentrale samenwerking. Met een centrale rol voor de burger.

De echte keuze ligt nu bij ons allemaal

De digitale zorgtransitie is geen technisch project. Het is een maatschappelijke verandering. Als we ouderen blijven zien als volwaardige partners, kunnen we digitalisering laten bijdragen aan een toekomstbestendige zorg. ‘Door de vermaatschappelijking van de zorg en de focus op kwaliteit van bestaan komt de regie steeds meer bij ouderen zelf te liggen en dat is vaak precies wat zij ook willen’, aldus Anneke Westerlaken.

Doen we dat niet, dan verliezen we niet alleen mensen, maar ook de ziel van de zorg. Het is tijd om te kiezen: zetten we de mens centraal, of laten we ons leiden door systemen? Wij kiezen. En we nodigen iedereen uit dat ook te doen. Dat betekent dat we ruimte moeten maken om digitalisering van uit dit perspectief vorm te gaan geven gericht op de gezondheid en de zelfstandigheid van de oudere en het netwerk daaromheen digitaal faciliteren.