Opinie: Mantelzorg is de ruggengraat van de zorgzame samenleving …. en die mag niet breken

Mantelzorg is nu belangrijker dan ooit, en in de toekomst nóg meer. In een vergrijzende samenleving waarin steeds meer ouderen thuis willen en moeten blijven wonen, is mantelzorg de stille ruggengraat van onze zorg. Zonder deze miljoenen partners, kinderen, buren en vrienden zou het zorgsysteem eenvoudigweg instorten. En de komende jaren wordt de rol van mantelzorgers nog veel belangrijker.

Toch behandelen we mantelzorg nog te vaak als een vanzelfsprekendheid. Als iets wat mensen erbij doen, uit liefde of plichtsbesef. Maar met liefde alleen redden zij het niet. Mantelzorgers lopen steeds vaker op hun tenen. Ze verdwalen bij loketten, missen respijtzorg (de tijdelijke overname van zorg om even op adem te kunnen komen) en krijgen te laat of te weinig ondersteuning. En dat terwijl hun inzet cruciaal is voor het slagen van elk toekomstig zorgbeleid.

Als ouderenorganisatie (ANBO-PCOB) hebben wij veel contact met ouderen en hun mantelzorgers en zien wij het spanningsveld groeien. Ouderen willen regie houden, maar die regie lukt alleen als er een betrouwbaar netwerk om hen heen staat. Mantelzorg is geen privéaangelegenheid meer, experts en beleidsmakers geven een steeds groter rol aan mantelzorg om goede ouderenzorg in de toekomst, te waarborgen. Alleen ontbreekt er nog een structureel beleid.

Gemeentegrens soms wereld van verschil

In het Hoofdlijnen Akkoord Ouderenzorg is er al een eerste aanzet gemaakt, maar helaas is dit nog niet voldoende om mantelzorgers écht te helpen. Ook de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) die bedoeld was om maatwerk te leveren geeft nog te weinig steun. Het het grootste probleem is misschien nog wel het feit dat de steun die een mantelzorger ontvang, afhangt van de gemeente waar iemand woont. Een gemeentegrens kan een wereld van verschil in gevoelde waardering betekenen. Als we willen dat mantelzorg een belangrijk onderdeel is van onze samenleving is en blijft, dan moeten we ervoor zorgen dat de ondersteuning overal goed geregeld is.

Mantelzorgers verdienen overal dezelfde waardering en hulp. Deze informele zorgverleners voorkomen vaak dat er duurdere professionele zorg moet worden ingezet. Daarom moet er een duidelijke landelijke richtlijn komen voor een financiële ondersteuning. Op lokaal niveau moet het veel makkelijker worden om reis – en of parkeerkosten vergoed te krijgen. Mantelzorgers die een uitkering ontvangen, kunnen gelukkig een ontheffing krijgen van de sollicitatieplicht. Maar ook dit is woonplaatsafhankelijk. Daarnaast lopen mantelzorgers die tijdelijk bij hun naaste gaan wonen, nog vaak aan tegen de kostendelersnorm. Die zorgt ervoor dat hun uitkering wordt verlaagd zodra zij een huishouden delen, ook al doen zij dat uit zorg en niet om kosten te besparen. Deze regel werkt ontmoedigend en zou niet van toepassing moeten zijn op mantelzorgsituaties.

Bouw aan de toekomst van morgen

Als partner van het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg hopen we dat er meer blijvende steun komt vanuit de overheid. Maar ook bedrijven kunnen veel betekenen. Werkgevers spelen een grote rol in het leven van mantelzorgers. Soms weten werkgevers niet dat een werknemer naast zijn werk ook mantelzorger is. Daardoor is er in bepaalde gevallen weinig begrip als iemand erg moe is of tijdelijk uitvalt. ANBO-PCOB roept werkgevers op: geef medewerkers de ruimte om naast werknemer ook mantelzorger te kunnen zijn. Praat samen over wat iemand nodig heeft en kijk hoe je dat als werkgever kunt ondersteunen.

De toekomst vraagt om een beleid dat ervoor zorgt dat mantelzorgers gesteund worden en gezien. Dat betekent: landelijk herkenbare basissteun, tijdige informatie, lucht via respijtzorg en echte waardering.

Op de Dag van de Mantelzorg bedanken we die miljoenen mensen. Maar als samenleving hebben we nog iets belangrijkers te doen: ervoor zorgen dat hun inzet ook in de toekomst vol te houden is. Want wie vandaag zorgt, bouwt aan het Nederland van morgen.

Anneke Sipkens,

Directeur-bestuurder ANBO-PCOB