Zorgverzekeraars bezuinigen op terminale zorg ten koste van patiënten en vrijwilligers

Bijna alle zorgverzekeraars in ons land bezuinigen voor 2025 op het aantal uren dat een thuiszorgorganisatie kan inzetten in een ‘bijna-thuis-huis’. Dit blijkt uit een enquête van VPTZ Nederland, onder alle bijna-thuis-huizen in Nederland.

De bezuiniging is volgens VPTZ (Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg) niet verantwoord, en vormt een serieus risico voor het voortbestaan van de ruim 120 hospices verspreid over het land. Een bijna-thuis-huis is een hospicevorm waarin vrijwilligers in belangrijke mate verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse gang van zaken; zij zorgen voor het verblijf en de ondersteuning van de terminale cliënt. Een externe thuiszorgorganisatie levert de verpleegkundige en verzorgende zorg, vergelijkbaar met de thuissituatie. Ongeveer de helft van alle hospices in Nederland zijn bijna-thuis-huizen.

Fundament

“Wij maken ons zeer ernstige zorgen’”, zegt Carla Aalderink, directeur van VPTZ Nederland. VPTZ Nederland is de koepelorganisatie van ruim 200 lokale vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg. “Doordat de thuiszorgorganisaties komend jaar fors minder uren verpleging en verzorging kunnen bieden, dreigen veel meer taken neergelegd te worden bij vrijwilligers. We horen verhalen van leden waarbij de zorginzet per 1 januari bijna gehalveerd wordt. Zorgverzekeraars verwachten dat vrijwilligers dan maar allerlei extra taken op zich gaan nemen. Vrijwilligers doen echter al heel veel in de hospicezorg. Dat is iets waar zij uit eigen motivatie en betrokkenheid voor kiezen. Vrijwilligers zijn geen altijd beschikbare, zo maar inzetbare en willoze gratis arbeidskrachten. Dat lijken zorgverzekeraars gemakshalve nu wel te denken. Het fundament van actief burgerschap, van mensen die er willen zijn voor anderen, wordt hiermee onderuitgehaald.”

Almaar stijgende vraag

In 2024 waren bijna 11.000 vrijwilligers actief in hospices. Zij boden gezamenlijk bijna 1,5 miljoen uur ondersteuning. Aalderink: “Juist in de hospicezorg is daarom al decennialang sprake van een geweldig maatschappelijk kapitaal waar we zuinig op moeten zijn en wat we niet zo maar kunnen en mogen overvragen. In meerdere hospices is op dit moment sprake van grote onrust onder vrijwilligers. Vrijwilligers heroverwegen of zij op deze manier, waarbij zij veel grotere verantwoordelijkheden krijgen, nog actief willen blijven in het hospice. Hierdoor komt de toekomst van hospices in gevaar. En dat terwijl uit onderzoek van Adviesbureau Berenschot blijkt dat de hospicecapaciteit de komende jaren juist fors moet groeien om aan de almaar stijgende vraag te kunnen blijven voldoen.”

Waardigheid en kwaliteit

"Het is onacceptabel dat zorgverzekeraars bezuinigen op palliatieve zorg in bijna-thuis-huizen, waar mensen in hun laatste levensfase waardig afscheid zouden moeten kunnen nemen," zegt Anneke Sipkens, directeur-bestuurder van ANBO-PCOB. "Vrijwilligers vormen een onmisbare schakel in deze zorg, maar hen steeds meer taken en verantwoordelijkheden opleggen is niet de oplossing. Dit zet niet alleen de continuïteit van hospices onder druk, maar het ondermijnt ook de waardigheid en kwaliteit van zorg. We roepen zorgverzekeraars dringend op om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen."