Geluk kent vele vormen en naarmate de jaren vorderen, krijgt het voor ieder van ons een eigen invulling. Voor de één betekent het een netwerk van hechte sociale contacten en dierbaren, voor de ander is het de rust van een vertrouwde omgeving of het plezier van dagelijkse routines. Maar wat maakt ouderen écht gelukkig? Welke factoren spelen een rol in hun beleving van levensgeluk? En hoe komt het dat, ondanks de uitdagingen en gebreken van het ouder worden, veel ouderen hun leven toch als bijzonder gelukkig ervaren?
Het beeld dat naar voren komt, is dat ouderen overwegend tevreden zijn: ze beoordelen hun leven gemiddeld met een 7,6. Dit cijfer is veelzeggend, vooral omdat maar liefst 60% van de ouderen hun leven met een 8 of hoger waardeert. Slechts 6% geeft het leven op dit moment een onvoldoende. Sterker nog: volgens 39% is het leven na hun vijftigste de gelukkigste tijd van hun leven. 18% vindt de tijd van 50 tot 65 de mooiste, 21% is het gelukkigst na het pensioen (65+). Ronald* (87): ‘Alles kan, en niets moet.’ En Tine (69) prijst de mogelijkheid om zelf keuzes te maken over tijdsbesteding.
Emotioneel in topvorm
Een goede mentale gezondheid is zeer belangrijk als het gaat om het waarderen van levensgeluk. Ouderen die zich emotioneel (mentaal) in topvorm voelen, ervaren hun leven als veel gelukkiger (8,7) dan zij die zich zorgelijk of mentaal uitgeput voelen (5,4). Ook het functioneren van het geheugen is een belangrijke geluksfactor: ouderen die een goed geheugen zeggen te hebben, geven een 7,8 aan hun levensgeluk, terwijl mensen met geheugenproblemen hun levensgeluk gemiddeld met een 6,1 beoordelen.
Bewegen maakt blij
Gezondheidsproblemen komen helaas veel voor bij ouderen. Maar liefst 61% van de 65-plussers in Nederland heeft te maken met beperkende gezondheidsproblemen. En hoe ouder we worden, hoe groter de problemen. Het is een open deur, maar ouderen zonder beperkende gezondheidsproblemen zijn gelukkiger (8,1) dan ouderen die door de gezondheid beperkt (7,1) of ernstig beperkt worden (6,0). Lichaamsbeweging heeft een positieve invloed op levensgeluk. Ouderen die regelmatig bewegen en hiervan genieten, zijn gelukkiger (7,8) dan ouderen die meer zouden willen bewegen, maar dit niet (kunnen) doen (6,9). Piet (75): ‘Als het mooi weer is, kan ik heerlijk een dagje fietsen en uit eten gaan. En als het slecht weer is naar een interessant museum en uit eten.’
Opvallend is dat je bewegen wel leuk moet vinden om er gelukkig van te worden. Want ouderen die weinig bewegen, maar dat prima vinden, zijn met een 7,3 gemiddeld bijna even gelukkig als ouderen die dan wel regelmatig bewegen, maar dat niet leuk vinden (7,4). De gelukkigste ouderen zijn niet alleen fysiek actief, maar hebben er ook lol in.
Samen is fijner dan alleen
Ouderen met een partner voelen zich over het algemeen gelukkiger (7,7) dan ouderen zonder partner (7,2). Maar niet iedereen in een relatie ervaart dezelfde mate van geluk, wat aangeeft dat de kwaliteit van de relatie minstens zo belangrijk is als het hebben van een partner. Voor veel ouderen is het delen van liefde en zorg een bron van grote voldoening. Maar toch kan de relatie voor een partner ook emotioneel belastend zijn – zeker bij intensieve mantelzorg. Daarnaast is sociale steun van vrienden en familie van groot belang. Wie veel sociale contacten heeft, is gelukkiger (8,0) dan wie nauwelijks tot geen contacten heeft (6,5). Ook hier geldt dat de kwaliteit van de contacten van groot belang is. 51% van de ouderen heeft minimaal wekelijks een ‘goed’ gesprek, terwijl 22% zelden (en soms nooit) een ‘goed’ gesprek voert. Gebrek aan betekenisvolle gesprekken heeft een negatieve invloed op het geluksgevoel.
Een zinvolle invulling
Voor de geluksbeleving is er – naast mentale en fysieke gezondheid en zinvolle relaties – nog een belangrijke geluksfactor. Dat is de manier waarop vrije tijd wordt ingevuld. Zo heeft Machteld (74) als ideale dagbesteding ‘De hele dag naar een grote brocante markt!’, terwijl Karel (92) er liever op uit trekt: ‘De natuur in, zo mogelijk samen.’ Ineke (80) blijft het liefst binnen: ‘De stilte opzoeken en dan een boek of tijdschrift lezen of puzzelen’, maar Rob (77) gaat graag de stad in: ‘Een museum bezoeken en lunchen op een terrasje.’ Veel ouderen halen voldoening uit activiteiten die hen betrokken houden bij de maatschappij, zoals vrijwilligerswerk. Maar liefst 42% van de 65-plussers is vrijwilliger. Ouderen die vrijwilligerswerk doen zijn over het algemeen gelukkiger (7,8) dan ouderen die dit niet doen (7,4).
Randvoorwaarden voor gelukkig ouder worden
Gelukkig ouder worden lijkt ook af te hangen van bepalende randvoorwaarden. Want zoals Wim Sonneveld ooit zong: ‘Je hoort vaak zeggen dat geluk niet zo te koop is, maar geld doet wonderen en vooral als het een hoop is.’ Financiële zekerheid, zelfzorg en een prettige woonomgeving zijn belangrijk bij het geluksgevoel. Mensen die zich geen zorgen hoeven te maken over hun financiën en in een comfortabele, veilige omgeving wonen, kunnen zich gemakkelijker richten op hun welzijn en sociale contacten.