Hoe kun je gelukkig ouder worden?

Geluk

Teksten: Yvonne Koemans, Leyden Academy en Fleur Akersloot | Foto's Janita Sassen en Maarten Laupman

Expertinterview met dr. Josanne Huijg, psycholoog en onderzoeker

Het merendeel van de Nederlandse ouderen geeft aan gelukkig te zijn. Hoe kunnen we dit verklaren? En wat kunnen we zelf doen om gelukkig ouder te worden? We gaan erover in gesprek met dr. Josanne Huijg, psycholoog en onderzoeker bij Leyden Academy on Vitality and Ageing, een kennisinstituut dat zich inzet voor de kwaliteit van leven van ouderen.

Er wordt veel onderzoek naar geluk gedaan, maar hoe meet je geluk?

‘Gelukswetenschappers doen onderzoek naar verschillende vormen van geluk en de factoren die op onze geluksgevoelens van invloed zijn. Het concept ‘levenstevredenheid’ is de meest onderzochte vorm van geluk, uitgedrukt op een schaal van 0 (slechtst mogelijke leven) tot 10 (best mogelijke leven). In het World Happiness Report, waarin mensen over de hele wereld hun leven een cijfer geven, zien we dat inwoners van Noord-Europa, Noord-Amerika en Australië aangeven het gelukkigst te zijn (met een gemiddelde van boven de 7) en inwoners van Afrika en het Midden-Oosten het ongelukkigst (gemiddeld lager dan door de mate van vrijheid, veiligheid en economische stabiliteit die burgers van deze landen ervaren.’

Geluk is dus ongelijk verdeeld en de plek waar we opgroeien is van grote invloed op onze geluksgevoelens. Hoe scoort Nederland?

‘Ons eigen landje doet het goed met een zesde plek in deze wereldranglijst en een gemiddelde score van 7,3 op de levenstevredenheidschaal. Ook Nederlandse ouderen beoordelen hun leven als goed, als we kijken naar het onderzoek van ANBO-PCOB. Het komt redelijk overeen met eerder onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek waarin 88% van de 55-plussers aangeeft gelukkig te zijn. Een kwart van hen zegt bovendien nu gelukkiger te zijn dan vroeger. Onderzoek van het Leids Universitair Medisch Centrum toont aan dat Nederlandse 85-plussers, ondanks fysieke en mentale klachten en het verlies van dierbaren, hoog op levenstevredenheid scoren.’

Veranderen geluksgevoelens gedurende ons leven?

‘Het begin en einde van ons volwassen leven zijn, gemiddeld gezien, de gelukkigste perioden uit ons leven. Tussen de 25 en 45 jaar ervaren we een dip in onze geluksgevoelens. Dit komt omdat we rond die leeftijd bezig zijn met allerlei nog niet behaalde doelen en, soms onrealistische, verwachtingen. Dit levert stress op. Denk aan het stichten van een gezin en het nastreven van een carrière en dat ook nog tegelijkertijd. Als we ouder worden stellen we onze doelen en verwachtingen bij. We kijken daarbij, veel beter dan jongere mensen, naar onze mogelijkheden. We besteden als we ouder worden bovendien meer aandacht aan de positieve dingen in het leven en nemen vaker afscheid van dingen die negatieve energie opleveren.’

Wat kunnen we doen als we gelukkig willen leven?

‘Hoe gelukkig iemand zich voelt, wordt voor een groot deel al voor onze geboorte bepaald. Ongeveer 50% van het verschil in onze geluksgevoelens wordt door onze genen bepaald, 10% door leefomstandigheden en op de resterende 40% kan men dus zelf invloed uitoefenen.’

5 tips van Josanne om gelukkig te worden

Investeer in relaties

Betekenisvolle relaties zijn een belangrijke voorwaarde voor een gelukkige oude dag. Het omgekeerde is ook waar: volgens onderzoekers is eenzaamheid erg ongezond, en zelfs schadelijker dan roken of overgewicht. Het is dan ook raadzaam om in vriendschappen en dierbaren (familie, vrienden, buren) te blijven investeren. Ook contact met jongeren is waardevol en inspirerend.

Zorg voor fysieke en mentale gezondheid

Een gezonde levensstijl is essentieel om gelukkig ouder te worden. Besteed daarom aandacht aan voeding, slaap en beweging. Eet van een kleiner bord, dan eet u minder dan van een groot bord. Ban de tv en/of telefoon uit de slaapkamer, dat is beter voor het slaapritme (en seksleven!). En wat bewegen betreft, maak wat vaker een wandeling of kijk of er een laagdrempelige sportclub in de buurt is. Neem de tijd om te ontspannen, stress te verminderen en positief in het leven te staan. Ontspanningsoefeningen kunnen daarbij helpen.

Vind betekenis en doel

Het ervaren van zingeving is een belangrijke vorm van geluk. Ga hiernaar op zoek door na te denken over wat uw leven de moeite waard maakt en hoe u van betekenis kunt zijn voor anderen. Bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk, zorgen voor een naaste die hulp nodig heeft of contact met jongeren. Vind activiteiten die uw passie en enthousiasme aanwakkeren. Aan iets bijdragen, kan een bron van geluk en tevredenheid zijn.

Omarm nieuwe uitdagingen

Het is verleidelijk om in uw comfortzone te blijven, maar het aangaan van uitdagingen kan juist bijdragen aan uw geluk. Volg een cursus, leer een nieuw spel, probeer een creatieve hobby of onderneem een voor u onbekende activiteit. Door nieuwe dingen te ontdekken, blijft u mentaal scherp en ervaart u een gevoel van voldoening. Men is immers nooit te oud om te leren!

Tel je zegeningen

Wie tevreden is, heeft altijd genoeg, luidt het cliché. Clichés zijn nu eenmaal vaak waar. Geluk hangt niet zozeer af van de omstandigheden, maar vooral van de manier waarop iemand die omstandigheden ervaart. Tevredenheid kun je, hoe raar het ook klinkt, oefenen. Schrijf iedere dag een paar kleine dingen op waar u blij van wordt. Vraag uzelf af wat uw wensen, verlangens en ambities zijn. En wat ervoor nodig is om dat te bereiken. Ga hierover ook in gesprek met de mensen die belangrijk voor u zijn. Misschien leert u iets van hun verhaal en zij van u. De toekomst begint nu!

'Dit is de mooiste periode in mijn leven'

Op 83-jarige leeftijd zit Ruud Hoemakers nog vol levenslust. Indachtig de wijze woorden van zijn ouders: de som van ons leven wordt gevormd door de uren dat we liefhadden. ‘Laat dat dagen, weken, maanden en zelfs jaren zijn’, aldus Ruud. Zijn seniorenleeftijd beschouwt hij als de mooiste periode in zijn leven. ‘Je hebt van alles meegemaakt en zo ben je geworden wat je nu bent: een waarachtig, sociaal bewogen mens.’

Ruud: ‘Elke dag is een nieuw begin.’ Schijnt de zon dan pakt hij met zijn partner de toerfiets, andere dagen doet hij vrijwilligerswerk, schrijft stukjes voor de krant van Hart van Senioren, doet aan walking football, duiksport en is politiek actief. Zijn passie voor leren en delen van kennis is onuitputtelijk. Zo geeft Ruud gastcolleges over ondernemen aan scholieren en studenten. ‘Kortom, ik ben lekker zinvol bezig.’ Wat betreft de toekomst kijkt hij met een positieve blik vooruit. ‘We hebben 365 dagen om nieuwe verwachtingen te realiseren, en mijn mooiste momenten zijn ontmoetingen met familie en vrienden.’

Jongeren adviseert hij: ‘verdiep je in wat je leuk vindt. Want wie van zijn hobby z’n werk maakt, hoeft nooit een dag te werken. Maar net zo belangrijk is het om uit je eigen bubbel te stappen en leergierig te zijn naar anderen. Vergroot je netwerk, niet voor financieel gewin, maar vooral voor het vergroten van je kennis. There is no way to happiness, happiness is the way (er is geen weg naar geluk, geluk is de weg- redactie).’