Het beeld dat alle senioren in Nederland het financieel goed hebben, is achterhaald. Van de 3,7 miljoen 65-plussers in Nederland maakt 46% (2,2 miljoen) zich weleens zorgen over hun huidige financiële situatie. 13% heeft geen financiële buffer. Een onverwachte uitgave van 400 euro brengt ruim een kwart van de senioren (28%) in de problemen. Arme ouderen mijden zorg en bezuinigen op sociale activiteiten
Dit blijkt uit het Koopkracht Onderzoek van het Nationaal Seniorenpanel van ANBO-PCOB, waar 6.786 senioren aan meededen. Ouderen hebben over het algemeen niet veel invloed op hun inkomsten. Na pensionering zijn de meesten afhankelijk van de AOW, het aanvullend pensioen en fiscale maatregelen. Als dan de inkomsten niet stijgen maar de kosten voor levensonderhoud en zorg wel, daalt hun koopkracht.
Helft ouderen piekert
Een financieel zorgeloze oude dag is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Bijna de helft van de senioren (46%) piekert weleens over geld, terwijl een op de acht zich regelmatig of vaak zorgen maakt. Zo is Jan, 75 jaar, bang voor zijn financiële toekomst: “Vooral dat alles duurder wordt. Misschien word ik straks geconfronteerd met hoge eigen bijdragen voor zorg of hulp.” Henny, 73 jaar, kan geen leuke dingen meer ondernemen: “Ik moet het doen met alleen AOW. Ik ben al heel lang niet op vakantie geweest.” En Thérèse, 72 jaar, vindt dat het perspectief ontbreekt: “Mijn kosten stijgen, maar in de inkomsten zit geen rek meer. Ik vind het erg dat ik nog steeds niet kan uitzien naar een ‘zorgeloze’ oude dag, waarin ik nog leuke dingen kan doen met kleinkinderen of een keer naar het theater kan.”
Een onverwachte uitgave
Een onverwachte uitgave van 400 euro brengt ruim een kwart van de senioren (28%) in de problemen. 23% zegt dan zuiniger te moeten leven om de maand door te komen, terwijl 5% niet weet hoe ze de rest van de maand moeten doorkomen. Vooral onder senioren zonder financiële buffer vormt dit een risico. Zij worden extremer geraakt. Zo raakt 66% in de problemen bij een onverwachte uitgave van 400 euro. Daarvan moet 38% direct bezuinigen om de maand door te komen en weet 27% niet hoe ze financieel de rest van de maand moeten overbruggen.
Bezuinigen op zorg
Bezuinigen is voor de één een noodzakelijke strategie en voor de ander een bewuste keuze zonder echte noodzaak om de financiële lasten te moeten verminderen. Twee op de drie senioren hebben het afgelopen jaar geprobeerd om de financiële lasten te verminderen en bewust te bezuinigen op uitgaven. Bijna de helft van de senioren heeft het energieverbruik verminderd door de thermostaat lager te zetten of energiezuinige apparaten te gebruiken. Bezuinigen wordt echter problematisch wanneer dit leidt tot het uitstellen of mijden van zorg. Het afgelopen jaar heeft 9% van de senioren in Nederland zorg gemeden of uitgesteld vanwege de kosten, waarbij vooral senioren met een laag huishoudinkomen (21%) en zonder financiële buffer (26%) relatief vaak zorg hebben gemeden. Zo is Ton, 73 jaar, gestopt met bepaalde voorgeschreven medicijnen die niet langer vergoed werden. Margriet, 77 jaar: “Ik ben niet naar de huisarts gegaan omdat ik bang was om doorgestuurd te worden naar een specialist, waardoor ik ineens eigen risico zou moeten betalen.” Genieke, 71 jaar: “Ik ga niet voor een gehoorapparaat of implantaat.”
Minder sociale activiteiten
Een kop koffie op het terras, een activiteit met een club, een verjaardag of een uitje: het zijn de contacten met anderen die het leven mooi maken, maar die ook een aanslag op de portemonnee zijn. Een op de vijf senioren (20%) heeft het afgelopen jaar dan ook sociale activiteiten beperkt of gemeden om te bezuinigen. Senioren met een laag inkomen (39%) en zonder financiële buffer (48%) bezuinigden vaker dan gemiddeld op sociale activiteiten. Deze ontwikkeling baart zorgen. Het mijden van sociale activiteiten kan leiden tot sociale isolatie en gevoelens van eenzaamheid, wat op zijn beurt kan leiden tot gezondheidsproblemen.
Onzekerheid nieuwe pensioen
Bezuinigingen zijn vaak een reactie op beperkte inkomsten. Bij senioren gaat het dan vooral over de aanvullende pensioenen. 59% van de senioren maakt zich weleens zorgen over de gevolgen van het nieuwe pensioenstelsel voor het toekomstige inkomen. Bij David, 85 jaar, zijn ‘de details van het nieuwe pensioenstelsel niet helemaal bekend’. En Jan, 70 jaar, zegt: “Er is nog veel onduidelijkheid over het invaren en behoud van besteedbaar inkomen.” Mary, 73 jaar, vertrouwt het niet: “We zijn jarenlang niet geïndexeerd. De omzetting kost miljoenen, misschien wel miljarden. Waar wordt dit geld vandaan gehaald? Het is niet doorzichtig en er is geen goed overzicht.” Ondanks de grote uitdagingen rond de nieuwe pensioenwet, staat een aanzienlijk deel van de senioren in Nederland er financieel goed voor. Het is belangrijk om te erkennen dat dit niet voor iedereen geldt. Voor driekwart van de senioren heeft de financiële situatie een negatieve invloed op hun algemene geluksgevoel. Dat is een trieste conclusie. Want elke oudere verdient een zorgeloze oude dag, vrij van financiële zorgen.
Over het onderzoek
Het Koopkracht Onderzoek 2024 is uitgevoerd door Abbi Insights op het Nationaal Seniorenpanel in opdracht van ANBO-PCOB. In de periode van 28 mei tot en met 16 juni 2024 deden 6.786 senioren mee aan het onderzoek. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 74 jaar.
